بطلان یا ابطال

بطلان یا ابطال

بطلان معامله زمانی است که معامله توسط مالک تنفیذ شود مثل معامله فضولی یا معامله افراد غیر رشید یا معامله‌ای که وکیل بدون اذن و رضایت موکل یا بدون رعایت غبطه و مصلحت وی منعقد نماید. در این صورت اگر مالک نخواهد تنفیذ کند باید دادخواست خواهان اعلان بطلان معامله باشد.

ابطال معامله یا ابطال سند زمانی است که معامله فاقد شرایط اساسی صحت معاملات مندرج در ماده 190 قانون مدنی بوده بنحوی که قابلیت تنفیذ نداشته باشد. زیرا از اساس باطل است مثل معاملات ربوی یا معامله اشیاء ممنوعه. لذا باید دادخواست ابطال معامله یا ابطال سند بدهد زیرا معامله از اساس باطل است .

از طرف دیگر می توان گفت ابطال و بطلان مترادف یکدیگرند. به عبارت دیگر ابطال معامله یا ابطال سند شامل بطلان هم می‌شود.

قانونگذار در موارد متعددی این دو عبارت را به صورت مترادف به جای هم به کار برده است. به عنوان مثال در ماده 1302 قانون مدنی خط کشیدن سند را ، ابطال سند محسوب نموده ولی در ماده 1303 کلمه بطلان به جای ابطال بکار برده است. این موضوع در مواد 131 و 322 ، 324 ، 329 ، 330 و 331 قانون تجارت نیز دیده می‌شود. لذا در ابطال معامله یا سند مفهوم اعلان بطلان معامله مستتر است و بالعکس در معنای بطلان معامله ابطال سند نیز وجود دارد زیرا نتیجه هر دو بی اعتباری معامله است.

بنابراین بطلان معامله یا ابطال معامله یا سندی که ناشی از بطلان معامله باشد ماهیتاً یکی است و چنانچه هر یک از این دو مستقلا ً یا متفقاً اقامه شود قابلیت استماع دارد. لذا اگر در یک دادخواست  هم دعوی اعلان بطلان معامله و هم ابطال سند معامله یا سند را در ستون خواسته درخواست کند قابل استماع بوده و قابلیت رسیدگی به صورت مستقل را خواهد داشت.

و باید گفت رأی دادگاه در این خصوص اعلامی است و معامله یا سند از زمان وقوع و تنظیم باطل و بی‌اعتبار است.

 همینطور در دادخواست تنظیم سند رسمی انتقال، دادگاه صحت و اصالت عقد را احراز و سپس حکم بر تنظیم سند رسمی صادر می کند و نیاز به دادخواست اثبات وقوع عقد بیع نیست .